CÁCH PHÂN LOẠI SAFFRON – CẬP NHẬT MỚI NHẤT

Phân loại định tính
Để phân loại saffron, các thương nhân đã đưa ra rất nhiều chỉ số, tiêu chuẩn để có thể làm điều này, và phân loại theo định tính là một trong những cách như vậy. Sau đây là những thông tin cần biết để phân biệt chúng bằng phương pháp này.

1. Phân loại định tính là gì?
Là cách phân loại dựa trên kinh nghiệm cá nhân của người trồng – người bán – người mua hoặc qua quan sát, qua cảm nhận – cảm tính của từng người. Dựa vào đó có thể phân loại saffron dựa trên các tiêu chí như: cách ngắt sợi, độ tuổi cây, phương thức canh tác, cách xử lý, nơi trồng,… Cách phân loại này khó có thể tranh cãi đúng sai bởi cảm nhận của mỗi người là khác nhau. Không có cơ sở khoa học và số liệu rõ ràng, cụ thể để chứng minh. Đặc biệt, mỗi bên kinh doanh saffron lại có các cách lý giải có lợi nhất cho mình, dẫn đến nhiều nguồn thông tin nhiễu loạn.

Những cách phân loại định tính dưới đây được Saffron Việt Nam tổng hợp lại từ nhiều nguồn tài liệu về saffron vùng Tây Á. Dựa trên kinh nghiệm hiểu biết và thực tế đã – đang kinh doanh nhiều dòng Saffron nhất tại Việt Nam, chúng tôi luôn ưu tiên lựa chọn những thông tin hợp lý và logic nhất để mọi người tham khảo và đảm bảo được quyền lợi cho khách hàng.

2. Một số cách phân loại định tính phổ biến
2.1. Dựa trên cách ngắt sợi:
Đây là cách phân loại định tính phổ biến nhất hiện nay. Người tiêu dùng có thể dễ dàng phân biệt được các loại sợi một cách dễ dàng chỉ nhờ việc quan sát bên ngoài

• Saffron Negin (Super Negin): là loại sợi cao cấp và đắt đỏ nhất. Sợi Negin được cắt bỏ phần gốc màu vàng, chỉ để lại phần chấm chân vàng và nguyên phần ngọn đỏ phía trên. Theo kinh nghiệm dân gian, phần chấm chân vàng là phần chứa nhiều hương thơm và dưỡng chất nhất của sợi nhụy. Chính vì thế nên sợi Negin có hương thơm đậm, cường độ màu sắc và hàm lượng dinh dưỡng cao hơn hẳn so với các loại sợi khác, cũng khó để làm giả (tẩm màu) hơn so với sợi All Red.
• Saffron All Red (hay Sargol): là loại sợi xếp thứ 2 sau Negin, sợi All Red (Sargol) là loại sợi được cắt ngắn hơn Negin, chỉ lấy phần màu đỏ phía trên và hoàn toàn không có chút chân vàng nào nên mới được gọi là All Red. Do không có phần chấm chân vàng như Negin nên nhược điểm của sợi All Red rất dễ bị làm giả bằng cách tẩm màu sợi nhụy. Sợi All Red có cường độ màu sắc cao nhưng được cho là không thơm và nhiều dưỡng chất bằng Negin.
• Saffron Pushal (hay Pushali/Poushali): là loại sợi được cắt sâu hơn Negin nên dài hơn và nhiều chân vàng hơn sợi Negin. Cũng chính vì phần chân vàng dài nên trọng lượng bị tăng lên khá nhiều, tuy nhiên chất lượng lại kém hơn 2 loại Negin và All Red. Vì thế nên Pushali cũng có giá thành rẻ hơn Negin, All Red
• Saffron Bunch (hay Dasteh): là toàn bộ sợi nhụy của hoa nghệ tây, từ đầu ngọn màu đỏ cho tới cuối gốc sợi nhụy với phần lớn là đoạn cọng vàng ở gốc nhụy không có giá trị về dược tính. Đây là loại sợi được thu hoạch nguyên sợi nhụy, thường được bó lại từng bó nhỏ nên khó kiểm tra được chất lượng sợi nhụy bên trong.
• Saffron Konge (hay Konji/Style): là phần gốc sợi màu vàng hoặc trắng (hoàn toàn không có chút sợi đỏ nào) được cắt ra sau khi người ta đã sản xuất các sợi như Negin, All Red và Pushal. Sợi Konge hầu như không có dược tính và giá trị dinh dưỡng.

Phân loại saffron dựa trên cách ngắt sợi là cách phân loại định tính phổ biến nhất hiện nay

2.2 Phân loại dựa trên độ tuổi cây
Nghệ tây là cây trồng lâu năm, với vòng đời kéo dài suốt 8 năm. Từ 1 đến 3 năm là thời điểm cây nghệ tây vẫn còn non và chưa phát triển hoàn chỉnh. Dù vẫn có thể thu hoạch nhụy hoa trong giai đoạn này nhưng hàm lượng dưỡng chất vẫn chưa đạt đến mức cao nhất. Đến khi cây được 6-8 năm tuổi, lúc này đất trồng đã thoái hóa, dưỡng chất của nhụy hoa cũng không thể đạt được mức tối đa dù cây đã trưởng thành.

4-5 năm tuổi là giai đoạn nghệ tây đạt đến thời kỳ sinh trưởng tốt nhất và đất trồng đang ở giai đoạn giàu chất dinh dưỡng. Nhờ sự kết tinh hoàn hảo này, những nhụy hoa được lấy về trong độ tuổi 4-5 năm có hàm lượng dưỡng chất vượt trội hơn so với các thời điểm còn lại.

2.3 Phân loại dựa trên phương thức canh tác
Nếu phân loại theo phương thức canh tác, những dòng saffron cao cấp và có mức giá đắt đỏ hơn thường sẽ được sản xuất theo phương pháp organic (hữu cơ). Bởi phương thức canh tác này đòi hỏi những yêu cầu rất nghiêm ngặt về nguồn giống, nguồn đất, nước, quá trình sản xuất, thu hoạch và bảo quản sợi nhụy.

Cây nghệ tây được canh tác theo tiêu chuẩn organic sẽ cho ra dòng saffron có hàm lượng dưỡng chất, khoáng chất cao hơn, tinh túy hơn so với những dòng saffron được trồng tự nhiên ngoài môi trường, không được kiểm soát chất lượng chặt chẽ.

2.4 Phân loại dựa trên cách xử lý
Saffron còn có thể được phân loại thành dạng nguyên sợi, dạng bột hoặc dạng dầu. Trong quá trình thu hoạch, người ta phân sợi nhụy thành nhiều loại, dạng nguyên sợi đóng gói thành phẩm; dạng sợi vụn sản xuất dạng bột hoặc chiết xuất thành dạng dầu. Các sản phẩm này được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau và đáp ứng phù hợp với nhu cầu thị trường.

Ngoài ra còn có một số cách phân loại saffron khác dựa trên mùa hoa, màu sắc, nơi trồng,….

3. Ưu và nhược điểm của phân loại định tính
3.1. Ưu điểm
Ưu điểm chung của các cách phân loại định tính này là người mua dễ nhìn, dễ phân biệt và dễ áp dụng để phân biệt ra các dòng saffron. Đặc biệt với những người không có nhiều kiến thức và kinh nghiệm về saffron thì vẫn có thể nắm được thông tin để phân biệt loại sợi.

3.2. Nhược điểm
Nhược điểm lớn nhất của các cách phân loại định tính này là ít chính xác, không có cơ sở khoa học vì chỉ dựa theo một số kinh nghiệm từ dân gian, truyền miệng hoặc của người trồng – người bán. Chính vì thế nên người mua càng tìm hiểu, càng thấy nhiễu loạn thông tin, mỗi nơi nói một kiểu.

Một nhược điểm khác của cách phân loại này là bị giới hạn phạm vi áp dụng. Ví dụ: nếu phân loại saffron dựa trên cách ngắt sợi (chiều dài sợi) thì sẽ không thể phân loại được chất lượng bột saffron hay sợi vụn.

Phân loại theo định lượng
Cũng như định tính, định lượng cũng là một tiêu chí đáng quan tâm trong việc phân loại saffron. Để trở thành một người “sành sỏi” về nhụy hoa nghệ tây, người dùng cần biết rõ về phương pháp phân loại này để không bị “hớ” khi mua saffro.

1. Phân loại định lượng là gì?
1.1. Khái niệm
Phân loại định lượng là cách phân loại saffron dựa trên số liệu và tiêu chuẩn rõ ràng, được quy chuẩn hóa. Thường do các tổ chức uy tín trên thế giới đưa ra và được đồng thuận bởi các nhà nghiên cứu khoa học.  

1.2. ISO – Tổ chức tiêu chuẩn hóa thế giới
Tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc tế ISO (International Organization for Standardization) là cơ quan thiết lập tiêu chuẩn quốc tế lớn nhất thế giới hiện nay. Tổ chức này đã đưa ra các tiêu chuẩn thương mại và công nghiệp trên phạm vi toàn thế giới. 

Các hoạt động kỹ thuật của ISO được triển khai bởi 2.959 cơ quan kỹ thuật, trong đó có 192 ban kỹ thuật , 541 tiểu ban kỹ thuật, 2.188 nhóm công tác và 38 nhóm nghiên cứu đặc biệt 

Tính đến hết năm 2005, ISO đã xây dựng hơn 15.000 tiêu chuẩn quốc tế và các tài liệu dạng tiêu chuẩn. 

Nhờ những tiêu chuẩn này mà các doanh nghiệp có thể dễ dàng định vị và chứng minh được giá trị thương hiệu cũng như bảo vệ được quyền lợi của người tiêu dùng.

1.3. ISO 3632
ISO 3632 hiện đang là tiêu chuẩn duy nhất được Tổ chức tiêu chuẩn hóa ISO thừa nhận để đánh giá chất lượng saffron trên toàn thế giới. Tiêu chuẩn ISO 3632 giúp người tiêu dùng phân biệt được các dòng saffron chất lượng và giúp các nhà sản xuất chứng minh được saffron do mình cung cấp là dòng thượng hạng và đạt chất lượng tốt nhất.

Tiêu chuẩn ISO 3632 gồm 2 phần: ISO 3632-1: 2011 và ISO 3632-2: 2010. Bộ tiêu chuẩn này chỉ định rõ các phương pháp thử nghiệm chất lượng saffron dưới cả 3 dạng: sợi nguyên bản, sợi đã cắt và saffron dạng bột, đồng thời đưa ra kết quả dựa trên việc phân tích nồng độ các hoạt chất chính tạo nên hương vị – mùi thơm và màu sắc cho saffron. Bởi đây là những hoạt chất làm nên giá trị của saffron. 

Chứng chỉ ISO 3632 của Gohar Saffron Company – Công ty xuất khẩu saffron lớn nhất tại IRAN

2. Cụ thể cách thức phân loại saffron theo ISO 3632 
ISO 3632 bao gồm 2 bộ tiêu chuẩn: ISO 3632-1:2011 và ISO 3632-2:2010.

ISO 3632-1:2011: Kết quả thử nghiệm hay thông số kỹ thuật của bảng đánh giá – phân loại chất lượng saffron (1)
ISO 3632-2:2010: Chi tiết các phương thức thử nghiệm để đưa ra được kết quả đánh giá ở phần (1)
=> Nói một cách dễ hiểu, ISO 3632-2:2010 là bộ các phương pháp thử nghiệm. Còn ISO 3632-1:2011 là các thông số, kết quả đánh giá được đưa ra sau khi thử nghiệm.

2.1. ISO 3632-2-2010: Các phương thức thử nghiệm
Tiến hành các phương pháp thử nghiệm chất lượng saffron dưới cả 3 dạng mẫu thử: saffron nguyên sợi/ sợi đã cắt và dạng bột. Theo đó, các phương thức thử nghiệm trong bộ ISO 3632-2-2010 giúp đánh giá và kiểm nghiệm:

Nhiều yếu tố vật lý và hóa học của saffron
Đánh giá saffron dựa trên 5 yếu tố quan trọng nhất tạo nên giá trị của nó gồm: Crocin (tạo màu sắc), Safranal (tạo mùi), Picrocrocin (tạo vị), độ ẩm và sự tồn tại của chất tạo màu nhân tạo có trong saffron.
Đặc biệt, trong ISO 3632-2-2010 còn chỉ rõ cách tiến hành đo nồng độ 3 hoạt chất chính là Crocin, Safranal và Picrocrocin trong saffron bằng phương pháp dùng tia quang phổ tử ngoại khả kiến (UV-vis spectrometric).

2.2. ISO 3632-1-2011: Bộ tiêu chí đánh giá
Từ các phương thức thử nghiệm ở trên sẽ thu được kết quả và tiêu chí đánh giá chi tiết saffron trong bộ ISO 3632-2-2011.

Theo phương pháp thử bằng tia quang phổ tử ngoại khả kiến (UV-vis spectrometric), saffron đạt chuẩn ISO 3632 sẽ được chia làm 3 cấp độ (grade):

3. Ưu và nhược điểm của cách phân loại định lượng
3.1. Ưu điểm
Khác với phân loại định tính, phân loại định lượng hoàn toàn không dựa trên cảm quan cá nhân mà dựa trên các cách thử nghiệm cụ thể, có các số liệu – kết quả chứng minh kèm theo, tiêu chuẩn đúng – sai rõ ràng. Vì thế tính chính xác rất cao. 

Ngoài ra cách phân loại này cũng không bị giới hạn phạm vi áp dụng, có thể dùng để đánh giá chất lượng saffron dưới cả 3 dạng gồm: sợi nguyên bản, sợi đã cắt và saffron bột.

3.2. Nhược điểm
Một trong những nhược điểm của cách phân loại định lượng theo tiêu chuẩn ISO 3632 là khó để nhận biết bằng mắt thường hoặc qua việc phân biệt màu sắc, mùi thơm,….Nói một cách dễ hiểu là bạn không thể nhìn và biết được loại saffron nào đạt chuẩn ISO 3632, cũng không thể ngửi mùi hương, sờ/chạm hay quan sát sợi nhụy – hũ bột saffron để biết được loại nào đạt chuẩn, loại nào không.

Khách hàng chỉ có thể dựa trên các giấy tờ chứng minh chỉ tiêu chất lượng ISO 3632 mà các công ty sản xuất saffron cung cấp.

Một số điều cần biết về ISO 3632
SO 3632 là một chỉ số quan trọng, bạn có thể bắc gặp ở các tem phụ của sản phẩm nhụy hoa nghệ tây nhập khẩu, thứ mà hàng xách tây, trôi nổi không hề có. Các thông tin cần biết bao gồm:

• Phân loại saffron theo chuẩn ISO 3632 hoàn toàn không liên quan đến việc phân loại sợi theo độ dài (Negin, All Red, Pushal, Bunch và Konji). Tiêu chuẩn ISO 3632 đánh giá chất lượng saffron dưới cả 3 dạng gồm: sợi nguyên bản, sợi đã cắt và saffron bột. Chính vì vậy ISO 3632 không chỉ rõ loại nào là Negin, All Red,…và ngược lại cũng không thể khẳng định loại sợi Negin, All Red, Pushal,…có đạt ISO 3632 hay không.
• Có ISO 3632 không đồng nghĩa với việc saffron mặc định cao cấp: ISO 3632 chỉ là điều kiện cần để đánh giá saffron cao cấp. Bởi tiêu chí này phân loại saffron làm 3 cấp độ. Theo đó saffron cao cấp sẽ buộc phải đảm bảo 2 điều kiện: đạt tiêu chuẩn ISO 3632 và có nồng độ các chất đạt cấp 1 theo bảng phân loại.
• ISO 3632 không chỉ phân loại saffron dạng sợi: Không ít người cho rằng tiêu chuẩn ISO 3632 chỉ dành để đánh giá – phân loại saffron sợi. Tuy nhiên, theo bộ ISO 3632-2:2010 (phương pháp thử nghiệm) ngay từ đầu đã chỉ rõ sẽ tiến hành đo nồng độ của các chất có trong saffron dưới cả 3 dạng: saffron nguyên sợi, sợi đã cắt và saffron dạng bột.
• Tuy hiện nay có khá nhiều dòng saffron trên thị trường, nhưng lại không có nhiều dòng sản phẩm đạt chất lượng dựa trên cả 2 tiêu chí phân loại định tính (độ dài sợi, cách trồng, độ tuổi cây,…) và phân loại định lượng (đạt tiêu chuẩn ISO 3632).

Saffron VIETNAM hiện đang là đơn vị phân phối độc quyền các dòng saffron cao cấp của của Gohar Saffron Company cùng một số công ty sản xuất saffron lớn như Edman,….Hơn nữa, chỉ với mức giá 99.000đ – 450.000đ, khách hàng đã có thể mua được saffron nhập khẩu chính ngạch, đầy đủ tem mác cùng giấy bảo hành 50 triệu đồng kèm theo cho mỗi sản phẩm. Trước khi chọn mua, hay đảm bảo bạn đã nắm được hết các cách phân loại saffron để không bị hớ khi mua hàng nhé!